Xà Sàng Tử

Xà sàng tử chắc hẳn còn là cái tên xa lạ với nhiều người. Tuy nhiên, trong Đông y, đây lại là một trong những thảo dược vàng trong điều trị các bệnh phụ khoa, sát trùng, bổ thận, tráng dương,… Trong bài viết dưới đây, hãy cùng chúng tôi khám phá những đặc điểm, công dụng, cách dùng, giá bán và những lưu ý khi sử dụng thảo dược quý này.

Những thông tin khái quát về xà sàng tử là gì?

Xà sàng tử thực chất không phải là tên một loài cây mà là phần quả của cây xà sàng. Ngay sau đây là một số thông tin về loài cây này:

• Tên gọi khác: Cây giần sàng
• Danh pháp khoa học: Cnidium monnieri (L.) Cus
• Thuộc họ: Hoa tán (Tên khoa học Umbelliferae)

Đặc điểm thực vật

Cây thuốc xà sàng tử là loài thực vật mọc hoang xuất hiện nhiều ở nước ta và rất dễ nhận biết với những đặc điểm thực vật nổi bật phải kể đến gồm:

• Là loài cây thân thảo, nhỏ mềm, cao chừng 40 – 100cm, có khía dọc xung quanh thân.
• Lá cây thuộc dạng lá lông chim, xẻ 2 lần, cuống lá dài chừng 4 – 8cm, ôm vào thân nhờ bẹ ngắn. Các thùy lá nhỏ, hình mũi mác, nhẵn, rộng khoảng 1.5mm, màu xanh lục.
• Hoa xà sàng tử mọc theo từng cụm, xòe rộng thành từng tán nhỏ. Nụ hoa màu xanh, khi nở có màu trắng đặc trưng, cuống hoa dài khoảng 7 – 12cm.
• Quả xà sàng bế đôi, hình trái xoan, hơi dẹt, nhẵn và có cạnh lồi dày.

Khu vực phân bố

Cây xà sàng tử thích hợp với khí hậu nóng ẩm quanh năm. Bởi vậy, loài cây này sinh trưởng tốt tại Việt Nam cùng nhiều nước Đông, Đông Nam Á như Trung Quốc, Thái Lan, Campuchia,…

Ở nước ta, xà sàng mọc hoang ở nhiều nơi đặc biệt là các tỉnh từ Nghệ An, Hà Tĩnh trở ra ngoài Bắc, phát triển mạnh mẽ nhất vào mùa xuân.

Thu hái và bào chế

Xà sàng tử dược liệu chính là bộ phận quả của cây sàng tử, được thu hái làm dược liệu sử dụng phổ biến trong Đông y. Thời gian thu hoạch thường vào tháng 6 – 8 hàng năm bởi đây là thời điểm quả chín cho nhiều tinh dầu nhất.

Khi thu hái, người dùng có thể cắt cả cây về phơi khô dưới nắng trực tiếp rồi sau đó đập lấy phần quả rụng.

Tiếp đến nhặt bỏ hoàn toàn tạp chất, bụi bẩn rồi phơi xà sàng tử dưới nắng thêm 2 – 3 ngày. Ngoài ra, người dùng có thể sấy dược liệu dưới ngọn lửa nhỏ đến khi khô hoàn toàn.

Sau khi thu được dược liệu khô cần bảo quản trong các túi bóng, lọ kín, để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc gây hư hại.

Sử dụng xà sàng tử có tác dụng gì?

Tác dụng của xà sàng tử từ lâu đã nổi tiếng trong dân gian, được ghi chép trong nhiều tài liệu Đông y. Ngày nay, xà sàng tử trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều nhà y học trong và ngoài nước. Từ đó đã chứng minh được những tác dụng chữa bệnh tuyệt vời của thảo dược này.

Theo y học cổ truyền

Trong nhiều sách y học cổ truyền nhận định xà sàng tử là thảo dược có vị cay, đắng, tính bình, hơi độc và quy vào 2 kinh Thận, Tam tiêu, chủ trị nhiều chứng bệnh, nổi bật nhất phải kể đến:

• Cường dương, bổ thận, trừ phong thấp.
• Chữa liệt dương, lạnh tử cung, hiếm muộn, khí hư.
• Chữa xích bạch đới, trĩ, ẩm ngứa cơ quan sinh dục.

Theo y học hiện đại

Theo kết quả của các nghiên cứu y học hiện đại, trong xà sàng tử chứa nhiều tinh dầu cùng các hoạt chất tốt cho sức khỏe như axit amin, L. Pinen, Bocnylisovalerianat, Camphen, Ostala, Glycerin,… Các hoạt chất này là minh chứng rõ ràng khẳng định những công dụng của xà sàng tử trong điều trị nhiều bệnh lý, cụ thể gồm:

• Hệ hô hấp: Tinh dầu trong xà sàng tử có tác dụng làm giảm các cơn hen suyễn, tiêu đờm, trừ ho, làm giãn nở các cơ trong phế quản.
• Hệ tuần hoàn: Ổn định nhịp tim, huyết áp, ngăn ngừa các bệnh mạch vành từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ, tai biến mạch máu não,…
• Hệ miễn dịch: Tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể, phòng ngừa các tác nhân gây bệnh.
• Hệ thần kinh: Giúp tăng cường trí nhớ, cải thiện chức năng của não bộ, giảm đau đầu, an thần,…
• Một số tác dụng khác: Xà sàng tử còn có nhiều tác dụng hiệu quả trong việc kháng khuẩn, điều trị các bệnh phụ khoa, bổ thận, tráng dương, ngăn ngừa loãng xương,…

Những bài thuốc từ xà sàng tử hiệu quả nhất

Xà sàng tử là dược liệu hơi có tính độc, vì thế người dùng cần sử dụng theo liều lượng nhất định để tránh gây hại đến sức khỏe. Ngay sau đây, chúng tôi xin chia sẻ đến quý bạn đọc những bài thuốc xà sàng tử nổi tiếng trong Đông y.

Bài thuốc chữa tử cung lạnh ở phụ nữ

• Chuẩn bị: Xà sàng tử, ba kích mỗi vị 12gr cùng huyền cập, bổ cốt chi, nhục quế mỗi vị 8gr.
• Đem các vị thuốc tán thành bột mịn rồi trộn đều hỗn hợp.
• Dùng 30gr dây tơ hồng đun lấy nước hòa tan cùng 24gr bột dược liệu.

Mỗi ngày uống 1 thang, thực hiện đều đặn hàng ngày.

Bài thuốc điều trị viêm da, chàm

Bài thuốc 1

• Dùng 60gr xà sàng tử sắc kỹ lấy nước.
• Lấy gạc tẩm nước thuốc đắp vào vùng da cần điều trị trong vòng 30 phút.

Bài thuốc 2

• Chuẩn bị các dược liệu gồm: Xa sàng tử, cây kinh giới, bách chi, đẳng sâm mỗi vị 15gr.
• Sắc kỹ các dược liệu để lấy nước thoa lên vùng da bị tổn thương.

Người dùng có thể sử dụng một trong hai bài thuốc trên đây đều mang đến những kết quả đáng mừng.

Bài thuốc điều trị tinh hoàn sưng đau

• Chuẩn bị: Xà sàng tử, trứng gà
• Tán dược liệu thành bột mịn rồi trộn đều với lòng trắng trứng gà tạo thành hỗn hợp đặc sệt.
• Đắp thuốc vào vùng bị đau trong khoảng 15 – 20 phút, thực hiện đều đặn mỗi ngày 2 – 3 lần cho đến khi bệnh tình chấm dứt.

Bài thuốc ngâm rượu xà sàng tử bổ thận, tráng dương

• Chuẩn bị: Xà sàng tử, cỏ xước rễ lớn, hạt mã đề, mạch môn, xương bồ, huyền cập, nhân sâm, địa hoàng mỗi vị thuốc 5gr, hạt cây dây tơ hồng, nhục dung, táo bì, kỷ tử, phục linh, nữ trinh tử, tỏa dương mỗi vị 15gr cùng với 30gr long nhãn, 3gr quốc lão, 2gr nhục quế, đại táo 120gr và 2 lít rượu trắng.
• Ngâm tất cả các dược liệu với 2 lít rượu trắng, bảo quản trong nơi khô ráo, thoáng mát.
• Ủ rượu trong khoảng 30 ngày là có thể sử dụng. Mỗi ngày chỉ nên dùng 20 – 30ml rượu chia thành 2 lần uống, kết hợp trong bữa ăn hoặc sau khi ăn no.

Không chỉ có tác dụng bổ thận, tráng dương, bài thuốc này còn giúp điều trị yếu sinh lý, cải thiện chức năng thận, khó cương cứng,…

Bài thuốc điều trị viêm nhiễm âm đạo do trùng roi

• Chuẩn bị: 30gr hạt xà sàng cùng 9gr nghiệt bì
• Nghiền dược liệu thành bột mịn rồi trộn với tá dược (glycerogelatin) vừa đủ, vo thành những viên nhỏ khoảng 2gr.

Mỗi ngày lấy 1 viên rồi đặt vào trong âm đạo, nên sử dụng tốt nhất vào thời điểm trước khi đi ngủ.

Bài thuốc điều trị liệt dương

• Chuẩn bị: Xà sàng tử, huyền cặp, dây tơ hồng với tỷ lệ bằng nhau và mật ong vừa đủ.
• Tán dược liệu thành bột mịn trộn đều cùng mật ong vừa đủ.
• Vo hỗn hợp dược liệu thành từng viên nhỏ, mỗi lần uống 5gr và mỗi ngày uống 3 lần.

Bài thuốc xà sàng tử chữa bệnh phụ khoa, lở ngứa âm đạo

• Lấy 1 nắm mỗi loại gồm cây xà sàng, bèo tai tượng, lá sen.
• Đun 2 lít nước đến khi sôi thì bỏ dược liệu vào tiếp tục đun thêm 10 phút.
• Dùng nước thuốc nóng để xông vùng kín, sau khi nước nguội thì dùng để rửa bên ngoài.

Mỗi ngày thực hiện một lần cho đến khi bệnh tình khỏi hẳn. Khi dùng nước thuốc xông hơi cần chú ý nhiệt độ tránh gây bỏng, rát da.

Bài thuốc điều trị bệnh trĩ

• Chuẩn bị: Xà sàng tử, cam thảo mỗi vị 40gr.
• Nghiền dược liệu thành bột mịn, bảo quản trong lọ kín để dùng dần.
• Mỗi lần dùng 3gr bột dược liệu hòa với nước ấm để uống, mỗi ngày uống từ 2 – 3 lần.

Để tăng thêm phần hiệu quả, người dùng có thể sử dụng nước xà sàng tử nấu rửa hậu môn hàng ngày.

Bài thuốc chữa chàm ở trẻ nhỏ có kèm viêm loét, mụn mủ

• Dùng bột hạt xà sàng tử trộn cùng với Vaseline vừa đủ tạo thành dạng cao mềm.
• Rửa sạch vùng da của bé rồi lấy thuốc bôi một lớp mỏng lên.
• Mỗi ngày thực hiện 2 – 3 lần cho đến khi vùng da lành trở lại.

Bài thuốc điều trị rụng tóc từng mảng

• Chuẩn bị: 500gr xà sàng tử, dây ba mươi 250gr, nghiệt bì 100gr, 20gr thanh phàn cùng khoảng 3 – 4 lít cồn 70 độ.
• Ngâm chung các dược liệu với cồn trong khoảng từ 10 – 20 ngày.
• Sau đó lọc bỏ bã, chắt phần nước thuốc trộn với dầu vừng theo tỷ lệ 5:1 (mỗi 100ml thuốc cần 20ml dầu vừng).
• Thoa trực tiếp lên vùng da bị rụng tóc hàng ngày sẽ giúp kích thích mọc tóc.

Những lưu ý khi sử dụng cây xà sàng

Như chúng ta đã tìm hiểu, trong cây xà sàng chứa một lượng độc tố nhất định. Tuy lượng độc tố này không ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe nhưng nếu sử dụng không đúng cách cũng sẽ gây ra nhiều tác dụng phụ không đáng có. Vì thế, trong quá trình sử dụng người dùng lưu ý những điều sau:

• Tuyệt đối không lạm dụng dược liệu, sử dụng quá liều lượng, thêm bớt dược liệu trong bài thuốc.
• Trước khi sử dụng cần tham khảo ý kiến các bác sĩ, người có chuyên môn, không nên tự ý sử dụng.
• Không nên sử dụng dược liệu đã bị hư hỏng, nấm mốc, chất lượng kém.
• Nếu thấy dấu hiệu bất thường cần đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để thăm khám kịp thời.

Mua xà sàng tử ở đâu uy tín, giá thành hợp lý?

Xà sàng tử phổ biến là vậy nhưng không phải ai cũng có thể khai thác dược liệu này để sử dụng lâu dài. Thay vào đó, người dùng có thể tìm kiếm các sản phẩm uy tín, chất lượng trên thị trường. Điển hình kể đến Trung tâm Nghiên cứu và Nuôi trồng dược liệu Vietfarm – đơn vị cung cấp dược liệu hàng đầu hiện nay.

Cây xà sàng được trồng với số lượng lớn tại vườn dược liệu Vietfarm (Tam Đảo, Vĩnh Phúc) bằng quy trình khép kín đạt tiêu chuẩn GACP – WHO. Sau đó được thu hoạch, làm sạch và sấy khô với công nghệ Nhật Bản không làm mất đi những dược chất tốt. Không những vậy, giá thành xà sàng tử Vietfarm cũng vô cùng hợp lý, chỉ 225.000 VNĐ/0,5kg.

Hy vọng bài viết trên đây mang đến cho bạn đọc những thông tin chi tiết, hữu ích về vị thuốc xà sàng tử. Nếu bạn còn bất cứ thắc mắc nào có thể liên hệ với chúng tôi để được hỗ trợ tốt nhất.