Ngọc trúc

Ngọc trúc là dược liệu được ứng dụng nhiều trong các bài thuốc y học cổ truyền. Dược liệu có tác dụng nhuận táo, nhuận phế, trừ phiền, chỉ khát, sinh tân. Tìm hiểu kỹ về công dụng, cách dùng và những bài thuốc để việc điều trị bệnh đạt được hiệu quả tốt  nhất. 

Giải đáp ngọc trúc là gì? Những thông tin cơ bản

Là thảo dược được sử dụng nhiều trong Đông y nhưng không phải ai cũng có những kiến thức về dược liệu ngọc trúc. Những thông tin cơ bản dưới đây sẽ cung cấp cho người đọc những kiến thức về dược liệu này:

• Tên dược liệu: Ngọc trúc
• Tên dược liệu theo cách gọi khác: Nữ ủy
• Tên gọi theo khoa học: Polygonatum officinale All
• Thuộc họ: Hành tỏi (Liliaceae)

Đặc điểm thực vật của dược liệu ngọc trúc

Dược liệu có những đặc điểm nổi bật, có thể dễ dàng nhận biết như sau:

• Là loại thực vật thân cỏ, có chiều cao trung bình khoảng 40 đến 60cm và sống lâu năm.
• Thân cây có đường kính 0.5 đến 1.5cm, thân rễ mọc ngang, có màu vàng trắng nhạt và trên thân rễ có nhiều rễ con mọc xung quanh.
• Lá dược liệu có đặc điểm mọc từ giữa thân trở lên, thường là mọc so le nhau. Phiến lá hình trứng, rộng khoảng 3-6cm và dài khoảng 6-12cm. Lá cứng dài, không có cuống và mặt dưới của lá màu trắng nhạt.
• Hoa dược liệu màu trắng, mọc ở kẽ lá và trông rất bắt mắt. Mỗi kẽ có 1-2 bông hoa, cuống hoa dài khoảng 1 – 1.5cm.
• Quả ngọc trúc mong, có hình cầu, có màu đen khi quả chín và đường kính của quả dao động trong khoảng 1 – 7mm.

Ngọc trúc mọc ở đâu và phân bổ như thế nào?

Theo các chuyên gia nghiên cứu về thực vật, ngọc trúc là dược liệu có nguồn gốc từ đất nước Trung Quốc. Chúng phân bổ chủ yếu ở các tỉnh thành như: Quảng Đông, Quảng Tây và Vân Nam.

Tại Việt Nam, ngọc trúc dược liệu này không quá phổ biến, chúng thường được trồng tại các vùng dược liệu sạch trên cả nước để đáp ứng nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng.

Ở nước ta cũng có dược liệu tên Ngọc trúc hoàng tinh, thuộc họ Hoàng tinh (Convallariaceae). Tuy nhiên, hai loại dược liệu này hoàn toàn khác nhau và có công dụng khác nhau. Người dùng nên biết cách phân biệt để tránh nhầm lẫn trong quá trình sử dụng.

Thu hái và bào chế dược liệu

Thân và rễ là hai bộ phận được sử dụng để làm vị thuốc chữa bệnh. Bởi vậy nhiều người còn gọi dược liệu là sâm ngọc trúc. Theo kinh nghiệm, khi trời vào xuân và thu là lúc thích hợp nhất để thu hái dược liệu.

Sau khi thu hái, người dùng cắt bỏ phần rễ con, loại bỏ các tạp chất và rửa sạch dược liệu. Phơi qua cho dược liệu khô rồi lăn mềm và tiếp tục sấy hoặc phơi cho tới khi vị thuốc khô hoàn toàn.

Ngoài ra, người dùng có thể bào chế theo những cách sau đây:

• Ủ rễ và thân dược liệu 1 ngày 1 đêm (có thể lâu hơn) cho tới khi dược liệu có màu đen rồi cắt thành từng khúc dài 2-3cm.
• Người dùng sử dụng 10kg thân rễ, đồ chín mềm trong khoảng thời gian 8 tiếng rồi thái lát thành từng khúc. Thêm khoảng 1.5 ml rượu vào chưng trong 4 tiếng rồi sử dụng.
• Đem ngâm dược liệu với mật ong theo tỷ lệ 10:1 trong thời gian 30 phút rồi sao vàng. Sao nhỏ cho tới khi có mùi thơm và sờ không dính tay thì có thể sử dụng.

Sau khi bào chế dược liệu, người dùng cần phải bảo quản dược liệu trong túi bóng kín hoặc hộp có nắp, đặt tại khu vực thoáng mát để tránh ẩm mốc. Với ngọc trúc khô, người dùng nên bỏ ra phơi thường xuyên để bảo quản dược liệu tốt hơn .

Giải đáp ngọc trúc có tác dụng gì với sức khỏe người dùng?

Tác dụng của ngọc trúc đối với sức khỏe người dùng đã được kiểm chứng qua các ghi chép của y học cổ truyền. Ngoài ra, một số nghiên cứu của y học hiện đại cũng đã chỉ ra được công dụng của thảo dược này. Cụ thể như sau:

Tác dụng trong y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, vị thuốc ngọc trúc có tính ngọt, hơi hàn và được quy vào hai kinh Phế và Vị. Với tính vị như trên, dược liệu có tác dụng như sau:

• Công dụng: Tư âm, dương vị, nhuận phế, chỉ phát, nhuận táo, trừ phiền, sinh tân.
• Chủ trị các bệnh lý: Ho nhiều dẫn tới sốt, phong thấp, táo nhiệt, đái dắt, phế âm hư, vị âm hư, suy nhược, tiểu nhiều lần, di tinh, mồ hôi ra nhiều, mồ hôi trộm.

Tác dụng trong y học hiện đại

Một số nghiên cứu của Tây y đã chỉ ra các dưỡng chất có trong vị thuốc này như: Vitamin A, chất nhầy, tinh bột, conballa marin, quercitol, convallaria. Các thành phần có hiệu quả điều trị bệnh như sau:

• Hoạt chất Convallaria giúp hạ áp, tẩy mạnh và kích thích thận.
• Có hiệu quả nhuận tràng, ức chế tăng đường huyết.
• Một số thí nghiệm đã kiểm chứng khả năng điều trị bệnh thiếu máu cơ tim từ các dưỡng chất của dược liệu.
• Tăng cường khả năng chịu đựng tình trạng thiếu oxy tim mạch, từ đó tác động và làm chậm quá trình hình thành xơ vữa động mạch và hạ lipid huyết.

Các bài thuốc Đông y từ dược liệu

Với những công dụng tuyệt vời đó, không có gì ngạc nhiên khi ngọc trúc được ứng dụng nhiều trong các bài thuốc y học cổ truyền, có tác dụng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Người bệnh có thể tham khảo những bài thuốc Đông y từ vị thuốc này dưới đây.

Bài thuốc trị cảm, đau họng và sốt

Nguyên liệu chuẩn bị: 2 quả hồng táo, 3gr chích cam thảo, 6gr bạc hà, 4gr bạch vị, 3 cây hành sống, 12gr dược liệu, 6gr cát cánh, 16gr đậu xị.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch và sơ chế ngọc trúc cùng tất cả các dược liệu đã chuẩn bị để loại bỏ bụi bẩn.
• Người dùng sắc thuốc cùng khoảng 800ml, đun nhỏ lửa 20 phút để dưỡng chất ngấm dần ra thuốc thì tắt bếp và sử dụng.

Mỗi ngày người bệnh chỉ sử dụng duy nhất một thang thuốc, chia thành 2-3 lần uống trong ngày để đảm bảo được hiệu quả sử dụng.

Điều trị chứng đau dạ dày, phổi khô nóng

Chuẩn bị nguyên liệu: 8gr cam thảo, 12gr sa sâm, 12gr mạch môn đông, 16gr vị thuốc.

Cách thực hiện:

• Sử dụng dược liệu khô để chế biến thuốc. Làm sạch các dược liệu đã chuẩn bị sẵn và sắc cùng 700ml nước.
• Đun nhỏ lửa khoảng 20 phút cho tới khi các dưỡng chất ngấm ra thuốc thì tắt bếp và dùng bài thuốc từ ngọc trúc.

Bài thuốc điều trị chứng dạ dày này đòi hỏi người bệnh phải kiên trì áp dụng mới thấy được kết quả tốt.

Bài thuốc điều trị ho lo lao, ho khan

Nguyên liệu chuẩn bị: 20gr dược liệu, 16gr ý dĩ nhân, 8gr sa sâm.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch ngọc trúc, dĩ nhân và sa sâm trước khi sử dụng để loại bỏ hoàn toàn bụi bẩn.
• Sắc các thảo dược với 700ml nước, đun sôi rồi để nhỏ lửa 15 phút thì tắt bếp.

Chia phần thuốc uống thành 2-3 lần sử dụng, uống trong ngày và dùng liên tục cho tới khi các triệu chứng suy giảm.

Hỗ trợ điều trị thấp tim

Nguyên liệu chuẩn bị: 12gr vị thuốc, 12gr cam thảo, 12gr đương quy, 12gr tân cửu.

Cách thực hiện: 

• Sơ chế sạch sẽ ngọc trúc, đương quy, cam thảo và tân cửu trước khi sử dụng.
• Cho dược liệu vào ấm và đun cùng 600ml nước, đun nhỏ lửa cho tới khi các dưỡng chất ngấm dần ra thuốc thì tắt bếp và sử dụng.

Người bệnh sắc thuốc và sử dụng liên tục trong 7 đến 14 ngày để thấy được hiệu quả điều trị bệnh.

Điều trị chứng mồ hôi trộm, suy nhược cơ thể, khô miệng

Nguyên liệu chuẩn bị: 12gr bạch thược, 12gr mạch môn, 12gr sa sâm, 12gr địa cốt bì, 6gr trần bì, 8gr ngân sài hồ, 6gr bối mẫu và 16gr ngọc trúc.

Cách thực hiện: 

• Sử dụng dược liệu khô để chế biến thuốc, sơ chế sạch sẽ trước khi sử dụng.
• Thái nhỏ các nguyên liệu rồi đem sắc cùng 400ml nước. Đun nhỏ lửa cho tới khi chỉ còn khoảng 100ml thì tắt bếp và dùng thuốc.

Người bệnh nên chia thuốc thành 2 lần uống và chỉ sử dụng trong ngày để đảm bảo được dược tính của thuốc.

Điều trị chứng đau mắt đỏ bằng ngọc trúc

Nguyên liệu chuẩn bị: 12gr thảo dược, 2gr bạc hà, 10gr sinh địa, 10gr thảo quyết minh, 10gr cúc hoa, 10gr huyền sâm.

Cách thực hiện: 

• Sơ chế và làm sạch các dược liệu đã chuẩn bị trước khi sắc lấy thuốc.
• Đun thuốc nhỏ lửa khoảng 20 phút thì tắt bếp.
• Chia thuốc thành hai phần, một phần để uống và phần còn lại để xông mắt.

Người bệnh kiên trì áp dụng bài thuốc này cho tới  khi tình trạng đau mắt đỏ suy giảm và khỏi hẳn.

Chữa suy nhược, táo bón, tiểu đường

Dược liệu còn là một loại thực phẩm (rau ngọc trúc) để chế biến thành món ăn thơm ngon, bổ dưỡng và hỗ trợ tích cực điều trị bệnh.

Nguyên liệu chuẩn bị: 1 con vịt, 1 củ hành tây, 6gr gừng tươi, 50gr sa sâm, 50gr dược liệu.

Cách thực hiện: 

• Sơ chế, khử tanh vịt thật sạch rồi, ướp cùng hành tây, gừng tươi đã chuẩn bị.
• Ninh vịt cùng sa sâm và ngọc trúc khoảng 1 tiếng để vịt nhừ rồi nêm nếm gia vị cho vừa vặn rồi sử dụng.

Sự kết hợp của các nguyên liệu giúp quá trình điều trị bệnh có hiệu quả tích cực.

Những lưu ý khi sử dụng dược liệu ngọc trúc

Để việc sử dụng dược liệu ngọc trúc đạt được hiệu quả tốt nhất, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề cơ bản sau đây:

• Đối tượng tỳ hư, đờm thấp ứ trệ và dương suy âm thịnh không nên sử dụng các bài thuốc có chứa dược liệu.
• Bệnh nhân bị tiêu chảy hoặc đầy trướng bụng không nên dùng ngọc trúc.
• Khi sắc thuốc hoặc chế biến món ăn từ dược liệu, người bệnh hạn chế sử dụng nồi và vật dụng chế biến bằng kim loại. Điều này sẽ làm giảm dược tính của dược liệu và ảnh hưởng tới quá trình điều trị bệnh.
• Người bệnh không được phép tự ý kết hợp vị thuốc này với các loại thảo dược khác khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ chuyên môn.
• Không sử dụng song song thuốc Tây y cùng dược liệu, tránh trường hợp những phản ứng phụ có thể xảy ra.

Ngọc trúc giá bao nhiêu? Mua ở đâu?

Khác với nhiều loại dược liệu khác, ngọc trúc chưa thật sự phổ biến ở Việt Nam. Hiện nay, hầu như chỉ có các trung tâm hoặc các vườn dược liệu sạch nuôi trồng loại thảo dược này. Vậy, mua ngọc trúc ở đâu và giá bao nhiêu tiền?

Có không ít hiệu thuốc và đại lý dược liệu kinh doanh ngọc trúc. Tuy nhiên, người tiêu dùng nên lựa chọn địa điểm uy tín để có thể sử dụng sản phẩm chất lượng, có đầy đủ các dược tính. Trung tâm Nghiên cứu và Nuôi trồng dược liệu Vietfarm là một trong những cơ sở kinh doanh ngọc trúc nói riêng và thảo dược nói chung uy tín, được các khách hàng tin tưởng.

Sản phẩm tại Vietfarm được nuôi trồng và chăm sóc trong môi trường khép kín, đảm bảo đầy đủ các tiêu chuẩn của GACP – WHO. Quy trình bào chế, đóng gói dược liệu cũng được áp dụng kỹ thuật tiên tiến nhất.

Hiện nay, sản phẩm tại Vietfarm được bán với giá 195.000 VNĐ/ 0.5kg. Khi quý khách hàng mua 3kg trở lên qua các kênh bán hàng trực tuyến của trung tâm sẽ được miễn phí vận chuyển trên toàn quốc.

Ngọc trúc là dược liệu được sử dụng trong nhiều bài thuốc khác nhau, mang lại hiệu quả điều trị tích cực. Trong quá trình sử dụng, người bệnh cần lưu ý về cách dùng để việc điều trị đạt được hiệu quả tốt nhất.