Liên Kiều

Trong Đông y, liên kiều là vị thuốc có tác dụng giải độc, tiêu viêm, tan mủ và trừ nhiệt. Với những công dụng đó, bài thuốc từ dược liệu này có khả năng chữa sưng vú, viêm cầu thận…. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những thông tin chi tiết về tác dụng, cách dùng, những bài thuốc và những lưu ý khi sử dụng vị thuốc này.

Tìm hiểu liên kiều dược liệu là gì? Những thông tin cơ bản

Là dược liệu quý trong y học cổ truyền, liên kiều có tác dụng hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh khác nhau.

Dưới đây là một số thông tin cơ bản về vị thuốc liên kiều:

• Tên dược liệu: Liên kiều
• Tên gọi khác: Thanh kiều, hoàng thọ đan, đới tâm liên kiều, hạn liên tử, liên kiều xác, trúc căn, không kiều…
• Tên gọi theo khoa học: Forsythia suspensa Vahl
• Thuộc họ: Oleaceae (Nhài)

Đặc điểm thực vật của dược liệu

Vị thuốc liên kiều có những đặc điểm nổi bật như sau:

• Cây thuốc thuộc giống cây bụi, có chiều cao trung bình khoảng 2m đến 4m. Cành non có 4 cạnh, nhiều đốt và ở giữa các đốt thân rỗng bì không rõ.
• Lá liên kiều mọc đối nhau, đôi khi mọc thành vòng có 3 lá, phần cuống dài khoảng 0.8 – 2cm. Phiến lá hình trứng, dài 3 – 7cm và rộng 2 – 4cm. Lá khá dày và có răng cưa ở phần mép.
• Hoa liên kiều có màu sắc vàng tươi, phần đài và tràng hình ống, phần trên xẻ thành 4 thùy, có 2 nhị thấp hơn tràng. Hàng năm, hoa sẽ nở vào khoảng từ tháng 3 tới tháng 5.
• Quả dược liệu hình trứng dẹt, dài khoảng 1.5 – 2cm và rộng 0.5 – 1cm. Bên trên quả có cạnh lồi, đầu nhọn. Khi chín, phần đầu quả sẽ mở ra giống mỏ chim, phía dưới có cuống hoặc chỉ còn lại sẹo. Bên ngoài vỏ quả màu nâu nhạt, trong có nhiều hạt nhưng hầu hết hạt sẽ rơi vãi và chỉ còn lại 1 ít. Thông thường, cây sẽ ra quả vào khoảng tháng 7 và tháng 8 hàng năm.

Khu vực phân bổ dược liệu

Theo nhiều tài liệu ghi chép, dược liệu này mọc chủ yếu ở vùng đất Trung Quốc, tại một số tỉnh thành như: Hà Bắc, Hà Nam, Hồ Bắc, Cam Túc, Sơn Tây. Ngoài ra cũng có thể tìm thấy cây thuốc này tại đất nước Nhật Bản.

Tại Việt Nam, chưa có ghi chép nào có sự phân bổ của liên kiều. Tuy nhiên, trong nhiều năm  gần đây, với lợi ích tuyệt vời của dược liệu, đã có nhiều cơ sở và trang trại dược liệu đã phối giống và nuôi trồng thành công liên kiều.

Thu hái và bào chế dược liệu

Theo kinh nghiệm, quả liên kiều thường được sử dụng để làm thuốc. Thời điểm tốt nhất để thu hoạch dược liệu vào khoảng tháng 8, tháng 9 hàng năm. Quả già thì được thu hoạch vào tháng 10. Bởi lẽ, đây là thời điểm dược liệu có đầy đủ dược tính nhất, mang lại hiệu quả sử dụng cao cho người dùng.

Sau khi thu hái, người dùng cần phải làm sạch dược liệu rồi bào chế như sau:

• Với quả xanh: Sau khi làm sạch dược liệu, nhúng qua quả với nước sôi rồi đem phơi khô hoặc sấy khi.
• Với quả già: Người dùng chỉ cần sơ chế sạch sẽ rồi phơi khô và sử dụng dần.

Sau khi bào chế liên kiều, người dùng cần phải bảo quản dược liệu để tránh ẩm mốc, mối mọt. Bảo quản vị thuốc trong hộp hoặc túi bóng kín, thi thoảng có thể mang ra phơi rồi tiếp tục bảo quản.

Giải đáp liên kiều có tác dụng gì với sức khỏe người dùng?

Phải là một vị thuốc có tác dụng tuyệt vời đối với sức khỏe con người thì liên kiều mới được nhiều người tin dùng tới vậy. Tác dụng của vị thuốc này không chỉ được ghi chép lại qua các tài liệu y học cổ truyền mà còn được y học hiện đại kiểm chứng và chứng minh.

Tác dụng trong y học cổ truyền

Hầu hết các tài liệu Đông y đều ghi nhận dược liệu này có vị đắng, tính mát và rất lành tính. Về quy kinh, một số sổ sách đã ghi chép lại như sau:

• Thang Dịch Bản Thảo: Dược liệu quy vào kinh Thận, Vị.
• Dược Phẩm Hóa Nghĩa: Dược liệu quy vào kinh Phế.
• Tăng Đính Trị Liệu Hội Nghĩa: Dược liệu quy vào kinh Thận.
• Đông Dược Học Thiết Yếu: Dược liệu quy vào kinh Tâm, Đởm, Tam tiêu, Đại trường, Phế.
• Trung Dược Học: Dược liệu quy vào Tâm, Bàng Quang, Can.

Liên kiều có tác dụng thông lợi ngũ lẫm, trừ nhiệt ở tâm, giải phong nhiệt, tiêu viêm, trị tiểu bí, tiểu buốt…

Tác dụng theo y học hiện đại

Một số nghiên cứu trong Tây y đã chỉ ra những hoạt chất có trong vị thuốc này: Matairesinoside, Pinoresinol, Forsythin, Oleanolic acid, Salidroside, Rengyoxid, e, Betulinic acid, Phyillygenin, Cornoside, Rutin.

Các hoạt chất này có tác dụng trong việc điều trị những bệnh lý:

• Dược chất có trong liên kiều có tác dụng kháng khuẩn rộng, ức chế khả năng gây bệnh của vi khuẩn, điển hình như: tụ cầu vàng, trực khuẩn lỵ, ho gà, thương hàn, bạch hầu, tụ cầu vàng… Thêm vào đó, chúng có khả năng ức chế virus cúm, rhinovirus và nhiều loại nấm khác.
• Hỗ trợ bảo vệ lá gan, giải nhiệt, cầm nôn, hỗ trợ sức khỏe về tim mạch.
• Có khả năng chống viêm, tăng cường tác dụng thực bào của bạch cầu. Ngoài ra, các dưỡng chất đó còn có tác dụng hạ huyết áp, cải thiện vi tuần hoàn, làm giãn mạch và tăng cường lưu lượng tuần hoàn.

Các bài thuốc Đông y từ dược liệu

Là một vị thuốc quen thuộc trong y học cổ truyền, người bệnh có thể kết hợp với các dược liệu khác để điều trị các bệnh lý. Tùy thuộc từng bài thuốc, liên kiều sẽ phát huy những tác dụng khác nhau. Nếu người bệnh đang tìm kiếm các bài thuốc từ dược liệu này, có thể tham khảo dưới đây.

Hỗ trợ điều trị lao hạch, lao lịch không tiêu

Người bệnh có thể áp dụng hai bài thuốc điều trị lao hạch, lao lịch như sau:

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị 12gr liên kiều, 12gr hạ khô thảo, 20gr mẫu lệ, 12gr huyền sâm. Làm sạch rồi cho tất cả dược liệu vào ấm, sắc cùng 500ml nước. Để nhỏ lửa và đun cho tới khi chỉ còn 150ml thì tắt bếp và sử dụng. Bỏ phần bã và uống thuốc khi còn ấm sẽ mang lại hiệu quả cao hơn.

• Bài thuốc 2: Chuẩn bị 250gr vị thuốc cùng 250gr vừng đen. Tán nhỏ các dược liệu thành bột và sử dụng mỗi ngày 2 lần. Hòa 8gr thuốc cùng nước ấm và sử dụng.

• Bài thuốc 3: Chuẩn bị 8gr liên kiều, 6gr hải tạo, 6gr hạ thảo khô, 4gr cam thảo. Sắc cùng 600ml nước, để nhỏ lửa và đun khoảng 20 phút thì tắt bếp. Mỗi ngày chỉ sử dụng 1 thang thuốc và dùng trong ngày để đảm bảo dược tính của vị thuốc.

Trị viêm họng, viêm amidan

Chuẩn bị nguyên liệu: 12gr dược liệu, 12gr kinh giới, 12gr ngưu bàng tử, 12gr huyền sâm, 12gr thạch hộc, 112gr hạ khô thảo, 8gr chi tử, 8gr bạc hà, 8gr đơn bì.

Cách thực hiện:

• Làm sạch liên kiều, kinh giới, ngưu bàng tử… cùng các nguyên liệu khác.
• Sắc các dược liệu cùng khoảng 1 lít nước, đun nhỏ lửa trong 20 phút để các dưỡng chất ngấm ra thuốc thì tắt bếp và sử dụng.

Mỗi ngày chỉ sử dụng 1 thang thuốc và dùng trong ngày. Áp dụng bài thuốc này cho tới khi các triệu chứng viêm họng, viêm amidan suy giảm.

Hỗ trợ điều trị viêm cầu thận, lao thận

Nguyên liệu chuẩn bị: 30gr dược liệu liên kiều.

Cách thực hiện:

• Sắc thuốc cùng với 300ml nước và đun cho tới khi chỉ còn 150ml thì tắt bếp.
• Chia phần thuốc đã sắc thành 3 lần uống và sử dụng trong ngày.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị lao thận, viêm cầu thận này đòi hỏi người bệnh phải kiên trì áp dụng mới thấy được hiệu quả sử dụng.

Trị mụn nhọt

Chuẩn bị nguyên liệu: 12gr dược liệu, 12gr cúc hoa, 12gr bồ công anh, 12gr kim ngân hoa.

Cách thực hiện: 

• Sắc các dược liệu và sử dụng trong trường hợp bệnh mới ở giai đoạn đầu hoặc thể trạng nhẹ.
• Với những bệnh nhân nhọt đã sưng to, có thể giã nát dược liệu và đắp trực tiếp lên vùng da có mụn nhọt.

Trị nhiệt ở trẻ

Nguyên liệu chuẩn bị: 12gr chích thảo, 12gr phòng phong, 12gr liên kiều, 12gr sơn chi tử.

Cách thực hiện:

• Làm sạch và phơi khô tất cả các dược liệu trên rồi đem tán nhỏ thành bột.
• Mỗi lần dùng 8gr bột thuốc và hòa cùng nước ấm rồi sử dụng trực tiếp.

Cho trẻ dùng thuốc cho tới khi các triệu chứng suy giảm thì có thể dừng lại.

Trị cảm và sốt

Nguyên liệu chuẩn bị: 40gr vị thuốc, 30gr kim ngân hoa, 24gr bạc hà, 20gr đạm đậu xị, 24gr cát cánh, 24gr ngưu bàng tử, 24gr kinh giới tuệ, 16gr trúc diệp.

Cách thực hiện: 

• Sơ chế và phơi khô tất cả các dược liệu đã chuẩn bị rồi đem tán thành bột nhỏ. Trộn đều các dược liệu với nhau sau khi tán thành bột.
• Mỗi ngày chỉ sử dụng 12gr – 24gr và uống 1 – 2 lần trong ngày để các triệu chứng suy giảm.

Người bệnh áp dụng bài thuốc cho tới khi các dấu hiệu cảm và sốt giảm thì dừng lại.

Trị mẩn ngứa, dị ứng

Nguyên liệu chuẩn bị: 20gr kim ngân hoa, 10gr vị thuốc, 10gr huyền sâm, 8gr sinh địa, 8gr hoàng đằng, 8gr mạch môn, 6gr quyết minh tử, 6gr thổ phục linh.

Cách thực hiện:

• Làm sạch liên kiều và các dược liệu đã chuẩn bị rồi sắc cùng 800ml nước.
• Đun nhỏ lửa trong khoảng 20 phút, cho tới khi chỉ còn 200ml thì tắt bếp.
• Loại bỏ bã, chắt lấy nước thuốc và sử dụng,

Mỗi ngày chỉ sử dụng 1 thang thuốc, chia số thuốc đã đun thành 3 lần uống và dùng trong ngày.

Những lưu ý khi sử dụng các bài thuốc từ liên kiều

Là dược liệu vàng cho sức khỏe người bệnh, tuy nhiên khi sử dụng liên kiều, người dùng cần lưu ý những vấn đề sau đây để có thể đạt hiệu quả điều trị cao nhất:

• Người bệnh chỉ sử dụng thuốc khi đã thăm khám và có chỉ định của những người có chuyên môn, không tự ý dùng thuốc. Điều này có thể gây tác dụng phụ và ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe người bệnh.
• Không được phép tự ý kết hợp liên kiều với các dược liệu khác hoặc sử dụng song song với thuốc Tây.
• Khi có bất kỳ triệu chứng khác thường, người bệnh cần dừng ngay thuốc và thăm khám tại những cơ sở gần nhất.

Giải đáp liên kiều giá bao nhiêu? Mua ở đâu

So với nhiều dược liệu khác, liên kiều ở Việt Nam chưa quá phổ biến bởi đây không phải dược liệu mọc dại. Chúng thường được trồng trong các trang trại dược liệu tại nhiều tỉnh thành.

Trong đó, các trang trại của Trung tâm Nghiên cứu và Nuôi trồng Dược liệu Vietfarm là nơi chuyên cung cấp liên kiều cùng nhiều dược liệu khác. Quy trình nuôi trồng, chăm sóc, bào chế và đóng gói sản phẩm tại Vietfarm đều thực hiện trong môi trường khép kín, đạt tiêu chuẩn GACP – WHO. Bởi vậy, sản phẩm liên kiều khi tới tay người tiêu dùng luôn đảm bảo tiêu chí chất lượng và an toàn. Hiện nay, giá bán sản phẩm tại Vietfarm là 235.000 VNĐ/ 0.5 kg.

Trên đây là những thông tin chi tiết về dược liệu liên kiều – vị thuốc quen thuộc trong Đông y. Để việc áp dụng những bài thuốc đạt được hiệu quả tốt nhất, người dùng cần ghi nhớ những lưu ý về cách dùng khi sử dụng.